Stamboom de Vries-Bouma, Eikenaar-Brienesse

DAGBOEK VAN EEN DRACHTSTER NOTABEL

 "Verleden week is ons Gerrit te huis geweest en is Zondag weder naar Woudsend
vertrokken. Hij had onaangenaam gehad met de knechten op de baan. Ook vindt hij
zijn patroon geen solied persoon als hij aanvankelijk dacht, zoodat zijn positie
daar niet zoo heel aangenaam is. Een en ander is verschrikkelijk onaangenaam
voor mij. want kan hij geen beter plaats vinden, dan zoude hij wel thuis moeten
komen en mijn vrouw wil hem niet gaarne weder in huis hebben. Verschrikkelijk
droevende omstandigheid voor mij, zijn vader."

 "Dit is een daboeknotitie op 18 augustus 1874 van Wietze Lammerts Brandsma,
touwslager, koffiebrander en koopman te Drachten. Deze Wietze Lammerts heeft zo
tussen 1875 en 1908 vrij nauwkeurig opgeschreven wat er in die tijd door de week
passeerde. Het zijn voor een deel zakelijke aantekeningen, vooral over de
koffieprijzen, verder veel over het weer, maar nationale en internationale
gebeurtenissen, die veel beroering verwekten, beschreef hij ook. En nog
interessanter zijn de notitites over zijn persoonlijke beslommeringen, de
moeilijkheden met de kinderen, de kleine menigsverschillen met zijn vrouw, zijn
gezondheid, zijn twijfel en wat dies meer zij.

Notabel
De oudheidkamer It Bleekerhus in Drachten heeft een duplicaat van het dagboek
verworven. Wietze Lammerts Brandsma behoorde ongetwijfeld tot de notabelen van
Drachten. Hij was kerkvoogd, lid van het Nut en bevriend met burgmeester en
wethouders. Vooral rond 1870 moet hij behoorlijk vermogend zijn geweest. Hij
had een touwslagerij, die hij evenwel van de hand deed, een koffiebranderij die
later door zijn zoon Hendrik werd voortgezet, hij bezat nogal wat bouw- en
weiland, dat hij voor een deel zelf in gebruik had voor de weiderij en hij had
een fliks pakket Amerikaanse aandelen, waarvan hij overigens weinig plezier
heeft beleefd, zoals later zal blijken.

 Wietze Lammerts werd geboren in 1826, hij trouwde op 21 jarige leeftijd met
Antje van Leeuwen en ze kregen vijf kinderen. Twee overleden op 17 jarige
leeftijd, twee andere jongens werden respectievelijk 25 en 28 jaar, dochter
Baukje werd 40 en alleen dochter Aukje overleefde haar vader. Zij werd 71. Alle
vier jong gestorven kinderen hadden de tering. Zijn vrouw Antje werd 41 jaar. Na
drie jaar weduwnaarschap hertrouwde Wietze Lammerts met de weduwe Richtje de
Vries. Ze kregen een zoon die Hendrik werd genoemd.

 Het dagboek dat in 1874 aanvangt, wordt eerst niet al te trouw bijgehouden.
Soms wordt er een half jaar lang en 1 keer zelfs twee jaren achtereen niets
genoteerd. Pas als hij de zaken min of meer over doet aan Hendrik neemt hij er
de tijd voor en dan wordt het interessant.

Bijzondere tijden
 Maart 1886: Wij beleven bijzondere tijden. TIen jaar geleden waren de
landerijen zoo duur als wij nooit haden beleefd. Landen hier in de zandgronden
werden verkocht foor f2000 to f3000 het bunder en die wat afgelegen lagen altijd
nog wel f1000. En thans is alles omgekeerd en worden deze eersten nu voor f600
en f700, bouwland dat wat afgelegen ligt voor f100, ja soms voor f80.

 September 1878: Thans is het weder sedert groot 14 dagen vrij wat veranderd, nu
en dan zware regenbuien, zoodat zij die de boekweit nog niet af en de haver nog
niet binnen hebben, zeer naar mooi weer uitzien. Richtje woog vanmorgen 112 pond
en ik 143.

 April 1888: Gister is de boterfabriek aanbesteed, voor ongeveer f4700.
Oprigting van dergelijke fabrieken is thans overal in Friesland aan de orde van
den dag.

 Januarie 1889: Het nieuwe jaar zijn we met goed weder ingetreden. Velen
vermaken zich op de vlakte met schaatsenrijden. Het is tegenwoordig een razie
bij de menschen om elkander met nieuwjaarskaartjes geluk te wenschen in 't
nieuwe jaar. Onze postdirecteur had bij de 48000 postzegels a 1 cent verkocht.

Feest
 Januari 1890: Gister was het hier feest. De Gymanstiekvereeniging Herkules
vierde haar 10 jarig bestaan. Gistermiddag was het matine en gisteravond soire.
Het ging er vrolijk van door. De zaal van Havinga was goed bezet en sloot met
bal. Wij hebben er ook geweest, en mijn vrouw heeft zich goed geamuseerd, ja, ik
vond de partij ook wel aardig, doch hou er niet van, omdat het altijd zoo laat
wordt. We kwamen ongeveer half drie thuis en dat vind ik akelig. Men is dan
later geheel van streek.

 Januari 1891: Er heerscht tegenwoordig een aardige liefhebberij onder de
Frieschen om te kunnen zeggen, dat ze in 1 dag de elf steden van Friesland hebben
bezocht. Tal van personen hebben die reis gedaan.

 Mei 1891: Onze nieuwe meid Sijke van Dekken is vrijdag overgekomen. 't Lijkt
een heel bedaarde, aardige goede meid. We willen maar hopen, dat het op den duur
maar goed zal zijn uitgevallen. een beste meid is veel waard.

 Juni 1891: Hendrik is vandaag weder op reis geweest. Naar Wartena en Garijp,
doch had bijna niets gedaan. Ik vrees nog altijd, dat hij er niet regt geschikt
voor is om klanten te winnen. Dat verontrust mij wel eens zeer.

 December 1893: Die anarchisten en socialisten worden vrij brutaal. Hier ook in
Friesland. Te Sint Anna Parochie zijn reeds 2 groote boerderijen afgebrand, die
door hen in brand werden gestoken. Die leiders der socialisten doen maar wat zij
kunnen om de arbeider op te winden en ontevreden te maken enop te zetten tegen
de meer gegoeden.

 September 1895: Groot contrast. In mijn gemoed is het droevig en treurig.
Allerlei soort van onaangenaamheden moet ik veduren, waardoor mijn temperament
wordt gefolterd en geprikkeld, en ik zeer driftig word, gevolgd door
droefgeestigheid, zoodat ik mij dikwijls zeer ellendig gevoel. En zie ik
overigens om mij heen, ik aanschouw dan de heerlijke natuur, vol zonneschijn en
vrolijk leven, want wij beleven een zomer en zijn een herfst ingegaan, zoo
schoon en groeizaam...... Och, dat het ook in mijn gemoed zoo mogt worden.

Aandelen
 Juli 1899: Had ik al jaren Amerikaansche aandeelen, waar we veel op moesten
verliezen. Nu seder eenigen tijd begonnen ze te rijzen. Ik had de al zoo lang,
en had het mij menig onrustig ogenblik gekost, dat ik ze gaarne wilde verkoopen,
als de prijs wat bijkwam. Dat ging ook. Vooral de Ouis Navile, die lang beneden
de 60 hadden gestaan, klommen ze tot 70. Ik raadpleegde er met anderen over en
kwam tot het besluit ze te verkoopen. Doch hoe vreselijk jammer. Nu ik ze van de
hand heb gedaan, klimmen zij tot 77 a 78. Nu begint mijne vrouw daar ook nog
over te jammeren en brengt het ons in een akelige gemoedsstemming. Doch wat zal
ik er aan doen, ik meende om het best te doen en ontgaat ons die winst.

 Februari 1900: De Berigten omtrent de Transvaalsche boeren waren heden minder
gunstig. Er wed geseind, dat Generaal Cronje zich met zijn leger van 800 man
moest overgeven. Dit berigt stemt ons treurig.

 November 1901: het nieuwe gemeentehuis is verleden week ingewijd. Er was weinig
belangstelling, de burgers bleven absent. Het gebouw is mooi, de architect heeft
er alle eer van, doch de burgers vinden die f22.0000 nog mooier.

Jobstijding
 April 1904: Heden kwam de jobstijding dat de gebroeders Gratama, kassiers te
Leeuwarden, hunne betalingen hadden gestaakt. Velen zijn de dupe geworden, doch
ik ben er toevallig buiten gebleven. Ik ben buitengewoon gelukkig geweest, de
harde wind heeft mij bewaard voor een financiele ramp.Verleden week namelijk
hadden wij bepaald, dat we een bezoek zouden brengen aan Reinder en Baukje in
Leeuwarden. Doch doordat het zoo hard woei, besloten wij thuis te blijven. Was
het weder goed geweest, dan waren wij gegaan, want ik had ongeveer f1000 liggen
die ik bij de gebr. Gratama in depot wou geven en ik had nog drie recepissen die
ik ter inwisseling wilde geven ten bedrage van f1000. Gode zij dank heeft het
slechte weer ons geholpen, daar ik er anders voor ruim f2000 had ingezeten.

 December 1907: Mijn gezicht is in de laatste week hard achteruit gegaan, zoodat
ik niet meer kan lezen. Wij zijn anders nog goed gezond, doch het is een groote
ramp voor mij, dat ik geen nieuwsbladen meer kan lezen en zoodoende niet op de
hoogte blijf.

 November 1908: Ik kan mijn aantekeningen niet voortzetten, wat ik thans schrijf
gaat bij het gevoel. Doch nu trof mij voor een week eeen zeer onvergetelijke slag
door het overlijden van mijn innig dierbare vrouw. Och, wat ben ik zielsbedroefd.

 Hier eindigt het dagboek van Wietse Lammerts Brandsma. Hij heeft nog zeven jaren geleefd.

Bijschrift bij foto:
Drachten, te weten de Noorderbuurt, zoals het er in de tijd van Wietze Lammerts
Brandsma moet hebben uitgezien.