Stamboom de Vries-Bouma, Eikenaar-Brienesse

EEN OUDE INDUSTRIE VHM EEN OUDE FAMILIE IN EEN MODERN GEWAAD GESTOKEN EEN ZAAK VAN 115 JAAR.
 Nu in het vierde geslacht.

Het is wel eens vaker opgemerkt, dat er bij de wisseling, die in de loop der
jaren heeft plaats gevonden, toch ook nog veel zaken zijn, die de branding van
crisis en tegenspoed met glans hebben weten te doorstaan en, op stevige
grondslagen opgebouwd, zich door de jaren heen weten te handhaven.

Een merkwaardig voorbeeld daarvan is de zaak van de firma O.J. van der Baan,
touwslagerij en spinnerij, "De Nijverheid" aan de Noordkade te drachten. Van
deze oude zaak, die niet minder dan 115 jaar door leden van dezelfde familie is
gedreven en nu kortelings op het vierde geslacht der familie is overgedragen.
willen we hier iets vertellen. Eerst bepalen we ons voornamelijk bij de familie,
om daarna nog een en ander mee te delen over haar bedrijf.

De familie is oorspronkelijk afkomstig uit Zeeland, er schijnen in die provincie
in de eeuwen, dat Nederlansche zeelieden over de wereldzeeën voeren, vrij wat
lijnbanen te hebben bestaan, wier producten immers voor den varensman onmisbaar
waren. Draaide ook niet de groote Michiel in Zeeland "aan 't groote wiel"? Zoo
ligt ook de bakermat van de Drachtster touwslagersfamilie van der Baan in
Zeeland.

In bezit der familie is een werk: Genealogie van de Zierikzeesche familie Van
der Baan, geschreven door J. v.d. Baan te Wofaartsdijk en gedateerd 24 aug.
1893. Het werkje is -- niet in den handel -- uitgegeven te Zierikzee bij A.C. de
Mooij in 1893 en geeft verschillende aanteekeningen en bijlagen.

Voorop vinden we een afbeelding van het familie-wapen der Van der Baans, dat
door de Drachtster familie thans als handelsmerk wordt gevoerd.

Als
    stamvader van vele Van der Baans
staan in het werkje genoteerd:

Rutsaert Hendriksz, van beroep lijndraaier die in 1633 met zijn gezin uit
Katwijk a.d. Rijn kwam en zich te Zierikzee vestigde. Hij werk op 13 april van
dat jaar als poorter ingeschreven.

Zijn vrouw was Anna Hobiksdr; het was een gezin met drie zoons en twee dochters.
De vrouw is spoedig te Zierikzee overledem. Rutsaert hertrouwde met Barbel
Andriesse, die tien jaar later als weduwe met zes kinderen achterbleef.

Zij zette met haar zoons het beroep van touwslager voort op de nog ten tijde van
de samenstelling van het boekje te Zierikzee bestaande lijnbaan (die dus nogal
wat ouder is dan de Drachtster lijnbaan).

Het boekje geeft een volledige lijst van familieleden, waarbij al spoedig aan de
vóórnamen en den daarop volgende naam van den vader het "Van der Baan" wordt
toegevoegd, blijkbaar naar het beroep, dat werd uitgeoefend. Voor 't eerst
vinden we deze toevoeging bij Rutsaert Jacobse van der Baan, kleinzoon van
Rutsaert Hendriksz en gedoopt te Zierikzee (geboorte-data worden althans uit
deze eerste eeuwen niet vermeld) 30 maart 1662.

Uit deze Genealogiie blijkt niet, dat en in hoever de familie, die thans te
Drachten nu 115 jaar haar lijnbaan exploiteert, afstamt van de hierboven
genoemde Zeeuwsche Van der Baans. Wel worden tal van naamgenoten Van der Baan
vermeld, zoowel in Zeeland als in andere provincies voorkomende "zonder blijk
van verwantschap".

Ook in Friesland blijken tal van naamgenooten voor te komen. Zoo lezen wij van
verschillende Van der Baans, die in deze provincie een betrekking bij het
onderwijs vervulden.

De tak der Van der Baans te Drachten wordt in het boekje teruggevoerd tot 1795.
De oudst vermelde stamvader der familie was Jan van der Baan, die, volbloed
Oranjegezind, in Januari van dat jaar als bediende van het Vorstelijk gezin
Prins Willem V volgde bij zijn uittocht naar Engeland.

Jan van der Baan overleed in Engeland in 1809. hij was gehuwd met Anna Hilarides
en dit echtpaar verwierf drie zoons, n.l. Arjan, Jan en Albertus.

De laatste, geboren te Leeuwarden 11 Juli 1796 (blijkbaar is Jan van der Baan
niet steeds in Engeland gebleven en heeft hij zelfs met zijn gezin na het
vertrek naar Engeland wel in Friesland vertoefd), is

de stichter van de bekende lijnbaan te Drachten.

Albertus van der Baan begon in 1820 op dezelfde plaats, waar het bedrijf nog
steeds wordt uitgeoefend, een touwslagerij of lijnbaan. Hij en zijn vrouw
Hiltje Hilarides hadden twee zoons, Jacob en Jouke, van wie de eerste in 1882 te
Amsterdam is overleden. De ander, Jouke, geboren 26 Juni 1827 te Drachten, heeft
in 1860 de zaak van zijn vader, die ze dus 40 jaren had gedreven, overgenomen.
Op zijn beurt heeft de heer Jouke van der Baan niet minder dan een halve eeuw
lang de zaak geëxploiteerd. In 1910 ging "De Nijverheid", zooals de touwslagerij
genoemd wordt, geheel over op zoon Oepke van der Baan, nadat deze reeds geruime
tijd zijn vader in het beheren had bijgestaan.

Ook de heer Oepke van der Baan heeft zich nu uit de zaak teruggetrokken. Nadat
hij ze 25 jaar heeft gedreven, is formeel op 1 Oct. j.l. de touwslagerij en
spinnerij "De Nijverheid" op anderen overgedragen en wel op zijn beide zoons, de
heeren Jouke Albertus van der Baan en Ide Jan van der Baan. de Naam blijft
evenwel: firma O.J. van der Baan.

Evenal de tegenwoordige leiders menschen van de twintigste eeuw zijn, zoodat
hun namen in de in 1893 verschenen genealogie dan ook niet voorkomen (alleen
maar bijgeschreven), zoo is ook de oude zaak in een twintigste eeuwsch kleed
gestoken. er is dezen zomer op de oude plaats aan de Noordkaden een geheel nieuw
pand verrezen, dat het moderne Drachten eere aandoet. Beneden heeft het pand
een winkel en een kantoor, benevens een overdekte gang, die naar de achter
gelegen lijnbaan leidt en waarlangs de voor verzending gereed gemaakte pakken
door middel van een railslijntje naar de straat worden vervoerd.

Maar niet alleen vóór aan de straat heeft het bedrijf een ander aanzien
gekregen. Ook op de touwslagerij zelf is de invloed van den nieuwen tijd
merkbaar. Op de lijnbaan die 275 meter lang is en paralllel met de straat loopt,
werd vroeger het vak alleen met de hand uitgeoefend. Wie van de oudere
generatie, de wel eens een blik op den arbeid der touwslagers heeft geslagen,
herinnert zich niet de vaklieden, die steeds achterwaards loopende langs de baan
de vezels en stengen tot op de gewenschte dikte draaiden?

Nu heeft ook in dit bedrijf de machine veel handenarbeid overbodig gemaakt. Maar
merkwaardig is, dat meteen, als men de allerbeste kwaliteit verlangt, toch weer
bij het ouderwetsche handwerk terecht komt: daarvoor moet men het hand-gesponnen
henneptouw hebben.

We hebben een kijkje genomen in wat we haast de ruggegraat van het bedrijf
zouden kunnen noemen: de lijbaan, waar een paar machines in werking waren. De
"wordingsgeschiedenis" van een kabeltouw is overigens niet bijster lang; het
proces is nogal eevoudig. Voor het z.g. fabriekstouw wordt het ééndraadsgaren
door de fabriek toegezonden en van dat ééndraadsgaren woden eerst "strengen"
gevormd, van verschillend dikte, terwijl daarna drie à vier strengen tot een
touw of kabel worden gedraaid of "geslagen".

Motorische kracht drijft de verschillend machines, waarmee de draden tot
strengen en deze wwer tot touw van verschillende dikte worden gedraaid.

De machinale bewerking wordt wel zoodanig toegepast, dat de draden en strengen
stevig om elkaar heen sluiten en de vereischte stevigheid of hardheid wordt
verkregen. Het opdraaien en in spanning zetten geschiedt met verschillende
machines zoolang, tot er geen sprake meer is van rekken of krimpen.
Het uiterlijk van het machinale touw is bijzonder mooi, maar de kenner ziet meer
naar kwaliteit. Niet altijd gaan mooi uiterlijk en de beste kwaliteit samen.

Dat er tal van touwsoorten bestaan, niet alleen door verschil van bewerking,
maar ook van grondstoffen en voorts ook door verschil van bestemming, me zal het
gaarne aannemen. Zoo is er b.v. boerentouw, waarvan vooral de kleistreek de
betere kwaliteit betrekt en blijkbaar ook noodig heeft. Er is -- typische naam
-- karweitouw, dat b.v. gebruikt wordt door aannemers van "karweien". Er is touw
voor zeilmakerij en visscherij (netten). Men heeft blank touw en ook een
product, dat getaand of geteerd en aldus verduurzaamd is. Naar de samenstelling
onderscheidt men b.v. henneptouw, manilla-touw (de manilla-vezel wordt genoemd
naar de stad van dien naam op de Philippijnen), sisaltouw, gemaakt van de
sisalvezel uit Amerika en Afrika. Opmerkelijk is, en begrijpelijk trouwens, dat
vooral deze uitheemsche vezelsoorten blijkbaar als gevolg van de internationale
verwikkelingen, den laatsten tijd sterk in prijs zijn gestegen. Over 't algemeen
trouwens gaan de prijzen omhoog en de verwachting is, dat de lage prijzen, welke
we den laatsten tijd gekend hebben, wel niet terug zullen keeren.

De Firma Van der Baan verzendt haar artikelen over het geheele land, levert b.v.
in Holland aan grossiers in zeilmakers- en karweitouw. In 't Noorden wordt
behalve het touw voor het landbouwbedrijf, vooral ook het zeilmakerstouw
gevraagd.

Aldus voert de fimra nu met frischen moed haar vernieuwde bedrijf. dat geregeld
aan een achttal personen werk verschaft en dat in het maatschappelijke leven van
Drachten een eigen en eervolle plaats inneemt.

Thans reeds 115 jaar lang!