Oorlogsverhalen.
Ze begrepen ook maar amper wat de
Deze maand is het mevr. Gerrie Tolman
de Vries die haar verhaal met ons wil Duitse soldaten van hen wilden. Vlees,
delen. worst, spek, maar ze kochten in één keer
Slechts enkele maanden voor het uitbre- de hele voorraad op, dat was nog nooit
ken van de oorlog kwam zij in ons dorp te gebeurd. Er werd betaald met Duitse
wonen. Het was niet Gerrie haar eerste Marken. De waarde hiervan was de fami-
keus om vanuit Drachten naar “zo'n dorp- lie Welfing niet bekend en wat moesten ze
je” te verhuizen. met dat Duitse geld. Verslagen stonden
Maar de ontwikkelingen binnen de familie ze in hun lege winkel.
maakten dat de hulp van Gerrie in de huis-
houding van haar oom en tante nodig Over de Mouneleane trok de colonne ver-
werd. Haar oom en tante Frederik en der naar Ureterp en Drachten. Nederland
Janke Welfing-van der Laan hadden een had gecapituleerd en de Duitse bezetters
slagerij op de Merkebuorren 48. Opa van gingen de lakens uitdelen. De Duitsers
der Laan woonde bij hen in. Gerrie haar kondigden alsmaar nieuwe maatregelen
broer Joop wilde graag slager worden en af, die de bevolking troffen.
hij mocht bij oom Frederik het vak in de Veel artikelen gingen op de bon, zoals
praktijk leren. Joop nam zijn bezittingen brandstof, maar ook levensmiddelen
onder de arm en ging ook bij de Welfings zoals vlees en tabak. Om grip te krijgen op
inwonen. Voor tante Janke die net haar de hele voedsel voorziening werd het
tweede kindje had gekregen en boven- thuis slachten door de Duitsers verboden.
dien vaak last van migraine had, was dit Het was in die tijd heel gewoon dat er in de
een extra belasting. Dit was voor Gerrie's herfst bij de boeren thuis een varken werd
moeder de aanleiding om haar dochter geslacht. Nu moest er centraal geslacht
ook maar naar Wijnjeterp te sturen om worden in de noodslachting aan de
tante te helpen in de huishouding. Het Mouneleane. Het waren slager Bouma uit
leven in het dorpje viel voor Gerrie erg Ureterp en Tolman uit Wijnjeterp die door
mee, al snel voelde zij zich thuis tussen de de Duitsers werden aangesteld om hier
jeugd van het dorp. Gerrie raakte met de zaken te regelen. Het slachtvee werd
haar buurmeisje Geertje Tolman goed door de slagers op de markt in Drachten
bevriend. Zo leerde ze de familie Tolman, ingekocht en dan lopend naar de slacht-
die ook een slagerij hadden, goed ken- plaats in Ureterp gedreven. Als na de
nen. Met de oudste zoon Wiebe, kreeg ze slacht keurmeester Noorman zijn werk
in de oorlogstijd verkering en trouwde ze gedaan had, ging een deel van de vlees-
na de oorlog. voorraad naar de Duitsers. Het overige
vlees ging naar de slagers in de omge-
De komst van de Duitse bezetters kan ving.
Gerrie zich nog goed voor de geest halen. De hoeveelheid vlees die elke slager ont-
Op de zaterdag voor Pinksteren trok de ving, hing af van het aantal voedselbon-
lange stoet van soldaten op fietsen door nen (voor vlees) die de slager had ingele-
ons dorp. Bij de slagerswinkel van verd. Gerrie weet nog goed hoe ze bij
Welfing stapten enkele Duitsers naar bin- Welfing dag aan dag, tot vervelens toe, de
nen. Dat was even schrikken voor de sla- bonnen van de klanten moesten opplak-
ger en zijn vrouw die de Duitse taal niet ken.
machtig waren.
Enkele slagers in de omgeving klaagden king bij de Tolmans gehouden. De
vanaf nu steen en been over de kwaliteit gevluchte kon immers weer terug zijn
van het vlees. Men voelde zich altijd het gekomen. Met veel gestamp en ge-
minst bedeeld. Misschien ging het beste schreeuw kwamen de soldaten binnen.
deel van het vlees naar de Duitsers. Maar Ze doorzochten het hele huis opnieuw
Bouma en Tolman deden het in de ogen van onder tot boven
van enkele concurrenten nooit goed. Het Wat de reden was weet Gerrie niet meer,
was voor deze slagers een ondankbare maar die nacht sliep Gerrie bij haar vrien-
taak. din Geertje thuis. Van het geschreeuw en
gestamp werden ze wakker en hoorden
Het was een jongensdroom van de jonge de soldaten de trap opkomen. Ze waren
Wiebe Tolman om politieman te worden, doodsbang en kropen beide diep onder
maar door de komst van de Duitse over- de dekens.
heersers was dit onmogelijk geworden. Maar belastend materiaal of de vluchte-
Op het voorgezet onderwijs werden geen ling werden ook nu niet gevonden.
examens meer afgenomen. Lessen ging- Niemand van de familie wist trouwens
en ook vaak niet door. Dit was de reden waar Wiebe zat. Het vermoeden was dat
waardoor Wiebe zonder diploma de Mulo hij zich in de schuur verborgen hield. Met
verliet. Op aanraden van zijn vader hielp angst en beven zag de familie aan hoe de
Wiebe bij het vele werk in de noodslach- boel overhoop werd gehaald. Maar geen
ting. Later op de dag leverde hij bij hun Wiebe. Pas na enkele dagen kregen de
klanten de bestellingen af. In de loop van ouders te horen waar hun zoon zat. Ook
de oorlog verspreide Wiebe ook illegale Gerrie die in deze periode al verkering
blaadjes van het verzet. Deze illegale acti- met Wiebe had wist van niets.
viteiten waren streng verboden. Koeriers Wiebe was over het zandpad (de
moesten altijd erg voorzichtig zijn. Wie op Loksleane) naar het eerste huis gevlucht.
heterdaad betrapt werd kon zo doodge- Toen de vrouw des huizes riep “wat dogge
schoten worden. Wiebe verstopte de jim dan ek op ’e dyk” had Wiebe niet het
blaadjes in de grote mand van de trans- gevoel dat hij hier moest blijven.
portfiets onder de producten uit de slage- Ongezien kwam hij bij de familie Braam,
rij. Op vaste adressen leverde hij de hier kon hij niet lang blijven. Bij Hendrik
blaadjes af. Op een zekere dag stond de Dijkstra aan de Opperbuorren (Nu Wiljan)
transportfiets geladen voor de winkel. vond hij een veilige schuilplaats. In het
Onder in de mand lagen de blaadjes voor hooi was een hol gemaakt waar regelma-
Bakkeveen. Toen Wiebe op het punt tig onderduikers en zelfs vliegeniers
stond om te vertrekken zag hij een groep ondergebracht werden.
landwachters de Mouneleane uitkomen. Gerrie bezocht elke zondagmiddag
Ook de meest fanatieke en gehate Wiebe op het onderduik adres. Soms was
Landwachter uit ons dorp was er bij. het al donker voordat Gerrie naar huis
Wiebe liet het niet op een confrontatie keerde. In spertijd slopen ze door de lan-
aankomen, maar vluchtte weg. De land- derijen en moesten over een sloot sprin-
wachters zagen dat er iemand de benen gen om weer in het dorp te komen. Wiebe
nam en besloten bij Tolman een kijkje te had bij de Dijkstra's een goed onderko-
gaan nemen. De landwachters vonden in men en bleef hier tot de bevrijding.
de woning geen bewijs van ongeoorloof-
de zaken. Gelukkig keken ze niet in de Een heel ander verhaal wat Gerrie Tol-
mand van de transportfiets die nog buiten man vertelde.
voor de winkel stond.
Die nacht werd er een tweede huiszoe-
In 1944 vond er aan de Poaswei een de hoekje viel de Zijlstra's ook niet op. Na
wapendropping plaats. Dit waren afspra- het overlijden van het echtpaar Zijlstra
ken tussen de geallieerden en het verzet. bleef dochter Tryn in het huis wonen.
Zo'n partij wapens moest zo snel moge- Jaren later trof Wieger Sikkema dochter
lijk en in het grootste geheim geborgen Tryn. Wieger herinnerde zich de wapen-
worden. Of Wieger Sikkema een deel van voorraad op de zolder en vroeg haar of zij
deze zending mee nam naar huis is niet indertijd nog eens wat spullen uit de oor-
zeker. Wel bezat hij een partij munitie en log gevonden had? Het antwoord was -
verstopte het in een hoekje op de zolder. Nee. De Zijlstra's hadden nooit iets ont-
Hij timmerde dit zorgvuldig af. De Duitsers dekt. Nu werd het Wieger Sikkema duide-
zouden het bij een eventuele huiszoeking lijk dat de munitie nog steeds in het dicht-
nu niet vinden. Bovendien lag het droog getimmerde hoekje lag. Hij beloofde Tryn
en schokvrij opgeslagen. Het verzet maak- er melding van te maken bij het gemeen-
te van deze voorraad echter geen tehuis. Maar de dagen kropen om, en nog
gebruik, zodat het na de bevrijding in de steeds geen explosieven opruimings-
woning achter bleef. Explosieven, ont- dienst. Tryn kon er niet meer van slapen
ploffingsgevaar? Wieger Sikkema zat er en ging op laatst zelf maar naar het
niet mee. Toen ze jaren na de oorlog hun gemeentehuis. Waarna de voorraad snel
woning aan de Merkebuorren 21 verkoch- werd afgevoerd. “It hie raar mei ús komme
ten aan de gepensioneerde fam. Zijlstra kind, sei Tryn, as wy ris brân krige hiene”.
werd er geen melding van gemaakt. Men
was het totaal vergeten. Het afgetimmer- Met dank aan Gerrie Tolman-de Vries.
Annie.
