Stamboom de Vries-Bouma, Eikenaar-Brienesse

Gebeurtenissen

Ouders

Families

Media

Overlijdensbericht: Willem Kroeze

Kenmerken

Familiekaart

Stamboom

1. Kroese, Dries
   1. Weegele, Asselina van
      1. Kroese, Jantjen
      2. Kroese, Jan Dries
      3. Kroese, Hendrik
      4. Kroeze, Willem
         1. Meulen, Iekjen Bieuwes van der
            1. Kroeze, Dries Jan Hendrik
            2. Kroeze, Asselina Alida
      5. Kroese, Jannes

Voorouders

Kroeze, Willem

Kroese, Dries

Kroese, Jan

Kroese, Dries

Haan, Lubberta de

Olst, Jantjen van

Olst, Jan Geerling van

Maten, Willemina van der

Weegele, Asselina van

Weegele, Hendrik van

Wiener, Stientje Willems

Bronverwijzing

1. Pluskrant
   1. • Datum: 17 september 2011
      • Afschrift:

        Meester Willem Kroese - schoolvoorbeeld van voorvechter bijzonder onderwijs –

         woensdag 15 september 2010 14:51

        De 19de eeuw was er één van enorme veranderingen. Er waren twee belangrijke gebeurtenissen die daarvan de oorzaak waren: de Franse revolutie (1789) met zijn vrijheidsdenken en verlichtingsfilosofie, en later de industrialisatie, met ingrijpende gevolgen: de groei van de steden, de opkomst van de arbeidersbeweging, enzovoort. Europa kraakte in haar voegen en sidderde op haar grondvesten.

        In eerdere tijden was het onderwijs voornamelijk een zaak van de kerken geweest. Zeker op het platteland. De schoolmeester was als het ware handlanger van de dominee. De officiële leer was die van Calvijn, zoals verwoord door de Synode van Dordrecht (1618-1619). Goed geregeld, dus.

        Het nieuwe denken zette echter het breekijzer tussen kerk en staat: het onderwijs werd een zaak van de overheid. En zo werd de schoolstrijd in het leven geroepen. Het principiële punt was dat onderwijzen aan kinderen tegelijk opvoeden is. En dat is niet het recht van de staat, maar het recht van de ouders. Overigens: ook niet van de kerk. Toch was het vaak een bondgenootschap van dominees en onderwijzers die genoemde strijd aanvoerden. Ze stonden dichter bij de mensen en kenden hun nood en hun armoede, van binnenuit.

        Één van hen willen we hier eens nader bekijken: Meester Willem Kroese.

        In de beperkte ruimte van dit artikel wil ik u een twee beelden uit zijn tijd in Drachten (1876-1912) laten zien, in de hoop dat u daarmee enig idee krijgt van wat voor iemand hij was en wat hem bezielde.

         

         

        “Jouw zoon heeft een goed stel hersens, hij kan best onderwijzer worden!” had het hoofd van de school in Hattum gezegd. En zo geschiedde. In 1875 is hij, 25 jaar oud, werkzaam in Apeldoorn en schrijft een sollicitatiebrief naar Drachten, waar men een hulponderwijzer vraagt.

        Het bestuur van de school op het Oosteinde is blijkbaar zo onder de indruk van het geschrift dat men hem meteen wil benoemen. Doch de heer Magendans, het toenmalig hoofd, protesteert: “Ik wil hem eerst wel eens zien en een gesprek met hem voeren!” Het compromis is een voorlopige benoeming. Op 28 september wordt de aanstelling vast, onder de voorwaarden dat “…de hulponderwijzer verplicht is de hoofdonderwijzer in alle schooltijden terzijde te staan, daar en op welke wijze de hoofdonderwijzer zulks nodig acht…” Ik waag te betwijfelen of Magendans het wel zag zitten met de nieuwe medewerker (een maatje te groot?), want twee dagen later ontvangt het bestuur een brief waarin hij zijn vertrek aankondigt. Hij neemt “na rijp beraad en veel gebeds” een benoeming aan naar Minnertsga.

        Nu volgt de procedure die moet leiden tot het benoemen van een nieuw hoofd der school. Er wordt een advertentie geplaatst. Uit de sollicitaties selecteert het bestuur een zestal brieven die aan de leden wordt voorgelegd, waarna de vergadering er drie aanwijst voor de finale ronde. Te weten: de heer Heukels te Zutphen, de heer Van der Kooi te Workum en - jawel! - de heer Kroese te Hattum. Begin december zal het bestuur een bezoekronde afleggen. Doch Heukels laat weten dat hij elders al een plek heeft en toen men op 11 december naar Workum wilde vroor het zo hard dat zo ’n reis er niet in zat. De ledenvergadering ziet in het gebeuren een vingerwijzing Gods en benoemt Kroese tot hoofd der school.

         Het bijzonder onderwijs had het niet gemakkelijk. Er was veel weerstand. Hele dorpen, kerkgemeenschappen, zelfs families, werden in tweeën gespleten. Je behoorde of bij “dizze” of bij “de oare kant”.

        Bovendien heeft het tot 1917 geduurd voordat ook het bijzonder onderwijs volledig door de overheid werd gefinancierd. En dat in een tijd van bittere armoede. Het Kapitaal deelde de lakens uit en het Socialisme broeide op de heide en in het veen.

        Met de schoolwet van 1878 wilde de liberale minister Kappeyne het onderwijs op een hoger peil brengen: betere leermiddelen en kleinere klassen. Het zou de genadeklap voor het bijzonder onderwijs betekenen. Een massaal protest was het gevolg. Koning Willem III nam de kleine half miljoen handtekeningen welwillend in ontvangst en zette vervolgens zijn handtekening onder de wet. Opgeven dan maar?

        De enige weg was: samenwerken. In het hele land sloot men de rijen. De nood werd opgeteld en verdeeld. De meest armlastigen werden geholpen door de rest. Er ontstond een nieuw elan. Er werd een begaanbare weg zichtbaar tussen Liberalisme en Socialisme. Zoals Mozes het volk door de Rietzee voerde.

        Zo ongeveer moeten ze hem gezien hebben wanneer hij op zijn paard door de dorpen trok: meester Kroese was weer op weg. Naar een vergadering van de Bijzondere Scholen in Frieslands Zuidoosthoek, naar Rottevalle of Ureterp waar men een eigen school wilde beginnen, om aldaar “eene rede te houden” of naar een eenvoudige spitkeet ergens op de heide om de ouders te helpen het schoolgeld bij elkaar te scharrelen: 7½ cent per maand. Kilometervergoeding was er niet bij en voor een spreekbeurt rekende hij niets. Zijn salarisverhoging van 100 gulden schonk hij terug aan de vereniging.

         Meester Kroese is in december 1912 overleden aan een longontsteking. Hij ligt begraven op de Zuiderbegraafplaats te Drachten.

2. Family Search
   1. • Datum: 13 september 2011
      • Pagina: Smallingerland overlijden 1912 akte nr 139
3. AlleFriezen
   1. • Datum: 6 juli 2019
      • Pagina: Smallingerland 1912 ov akte 139
      • Afschrift:

        Overlijdensregister 1912
        Bron: BS OverlijdenSoort registratie: BS Overlijden akte(Akte)datum: 10-12-1912
        Overledene
        Willem Kroeze 62 jaar oud, overleden op 10-12-1912
        Diversen: gehuwd

        Vader
        Dries Kroeze
        Moeder
        Asselina van Weegele
        Bronvermelding
        Overlijdensregister 1912, archiefnummer 30-33, Burgerlijke Stand Smallingerland - Tresoar, inventarisnummer 3042, aktenummer 139
        Gemeente: Smallingerland
        Periode: 1912

4. genlias
   1. • Datum: 13 september 2011
      • Pagina: Toegangnr: 30-33 Inventarisnr: 2023 Gemeente: Smallingerland Soort akte: Huwelijksakte Aktenummer: 52 Datum: 30-07-1876
      • Afschrift:

        Bron Burgerlijke stand - Huwelijk
        Archieflocatie Tresoar, Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum
        Algemeen Toegangnr: 30-33
        Inventarisnr: 2023
        Gemeente: Smallingerland
        Soort akte: Huwelijksakte
        Aktenummer: 52
        Datum: 30-07-1876
        Bruidegom Willem Kroeze
        Leeftijd: 26
        Geboorteplaats: Hattem, provincie Gelderland
        Bruid Iekjen van der Meulen
        Leeftijd: 23
        Geboorteplaats: Drachten
        Vader bruidegom Dries Kroeze
        Moeder bruidegom Asselina van Weegele
        Vader bruid Bieuwe van der Meulen
        Moeder bruid Aaltje Jans Zoveele

5. Tresoar, Fries Archief
   1. • Datum: 22 juli 2013
      • Pagina: Smallingeralnd 1876 tr akte 52
      • Afschrift:

        Huwelijksakte Smallingerland, 1876
        Bruidegom: Willem Kroeze, oud 26 jaar, geboren te Hattem, provincie Gelderland
            Vader: Dries Kroeze
           Moeder: Asselina van Weegele
            Bruid: Iekjen van der Meulen, oud 23 jaar, geboren te Drachten
            Vader: Bieuwe van der Meulen
           Moeder: Aaltje Jans Zoveele
            Datum: 30 juli 1876, akte nr. 52